A First Farewell (İlk Veda), Çinli yazar Lina Wang’ın yönetmen koltuğunda olduğu 2018 yapımı drama türündeki Çin filmidir. A First Farewell, hikâye kurgusu içinde belgesel tadında bir fikir filmidir.
Film, Uygurca ve Çince anlatılan bir şiir gibi başlar. Keçi sakalı olan yaşlı adam yavaş yavaş keçi sürüsünü güder. Uygurların çiçek desenli şapkası takke, batan güneşin ışıklarında pırıl pırıl parlar bir hâlde görülür.
Filmin başrol oyuncularından İsa Yasan, Çin’in Sincan bölgesinde yaşayan Müslüman bir çocuktur. Annesi geçirdiği ateşli hastalık sebebiyle sağır olmuştur ve sık sık evden uzaklaşır. İsa’nın annesine bakması gerekir. Bu sebeple hayatı, okul ve çiftliğin işlerini yapmak arasında sürüp gider. İsa’nın Kalbinur adında hayat dolu küçük bir kız arkadaşı vardır. Birlikte sevimli bir kuzuya bakarlar. Kalbinur, ismi gibi güzel yüzlü, mutlu bir çocuktur. Fakat onu üzen bazı şeyler vardır. Kalbinur’un Uygurca notları iyi ama Çince notları kötüdür. Uygur türkülerinden ve masallarından ışık yılı kadar uzakta olan klasik Çin şiiri ödevini yapmaya çalışan çocuklar, okula geç kalınca arkadaşlarının önünde öğretmeni tarafından azarlanır. Kalbinur, edebiyattan yetmiş bir, matematikten atmış altı, Çinceden yirmi buçuk aldığı için veli toplantısında ayağa kaldırılıp yargılanır. Eğitim sistemi sadece Kalbinur’a değil annesine de aynı tutumla yaklaşır. Öğretmen, veli toplantısında anneyi ayağa kaldırıp bu durumda ne yapması gerektiğini sorar. Anne de çaresiz bir şekilde daha sert davranmalıyım, siz de sert davranın, der.
Çocuğunun eğitimini tamamlamaması gerektiğini düşünen diğer taraftan da eğitim sistemi sebebiyle kızının ezildiğini düşünen anne, köyü terk etmek ister. Fakat babası tarafından bu durum kesin bir dille reddedilir.
O kış İsa’nın babası, İsa’nın annesini huzurevine göndermeye karar verir ve Kalbinur’un ailesi köyü terk etme planları yapar. İsa, okulda “İlk Veda” adlı bir hikâye okur ve veda fikrini tam olarak anlamamasına rağmen, yakında kendisi de deneyimleyecektir.
Kendisi de köyden kente göçmenin sancılarını yaşamış olan genç yönetmen Wang Lina, Çin’deki eğitimin altında yatan sorunları tatlı bir dille anlatır. İlginç olan, köydeki ilkokulda derslerin Uygur Türkçesi ile yapılması, Çincenin ise ikinci dil olarak öğretilmesidir. Çocuklar, Uygur Türkçesine yabancı bir dili öğrenmekteki zorluğun farkında olsalar bile filmde bu dili öğretme şeklinin ve öğretmenlerin tutumunun örseleyici tarafları da gösterilir. Çocuklar ne demek olduğunu anlamadan Mandarin dilinde cümle kalıplarını tekrar ederler. Uygur Türkçesi yanında Mandarin dilinin de öğrenilmesinin iş bulmak ve yaşama uyum sağlamak için şart olduğunu bilirler. Filmin bir yerinde yaşlı bir kadın, eskiden hastane dâhil her yerde Uygurca konuşulurdu ama şimdi görevliler Mandarince konuşuyor, diyerek ülke çapında yarı zoraki yarı gönüllü kültürel bir bütünleşmeyi anlatır.
Sincan bölgesindeki Uygurların ikilemini anlatan film, yönetmen Lina Wang’ın memleketi ile ilgili bir film çekmek istemesi üzerine fikir olarak ortaya çıkıyor. Zira Lina Wang, memleketindeki populus ağacını, çölü, pamuk sahası ve mavi göğü hep rüyalarında görmektedir. Bunun üzerine memleketi Şayar’da altı ay araştırma yapıyor ve bu belgesel film ortaya çıkıyor. Bu filmde başrol oyuncularından diğer tüm oyunculara kadar tüm köy ahalisi kendini oynuyor. Gerçek bir hikâyenin olduğu gibi yansıtıldığı filmde özellikle doğadan renklerle izleyiciye görsel bir şölen sunuluyor.
Yönetmen filmde çocuk şarkılarından ninnilere ve türkülere kadar zengin Uygur şiirinden ve müziğinden de örnekler veriyor. Dil ve inanç birliğinin yanı sıra çocuk sevgisi, kendi çocuğu kadar başkasının çocuğunu da koruma kollama, doyurma gibi toplumsal davranışlara yer verilen bu filmde aynı zamanda dünyadaki Türk toplumları arasındaki âdet, gelenek ve görenek birliği de gözler önüne serilir. Film seyirciye, bir çocuk en iyi hangi şartlarda yetiştirilmeli ve eğitilmelidir, sorusunu soruyor. Uygur dilinin en güzel türkülerini ve köy halkının doğallığını ekrana yansıtıyor.
Film Künyesi:
2018 / 1s 28dk / Dram/Çocuk
Orjinal Adı: A First Farewell
Yönetmen: Lina Wang
Oyuncular: Kalbinur Rahmati, Isa Yasan, Alinaz Rahmati, Musa Yasan, Yasan Kamisu
Ülke: Çin, Uygur
