Mustafa Kara ve Bilal Sert’in senaryosunu yazdığı, 2015 yılı Türk-Macar ortak yapımı olan Kalandar Soğuğu filmi Mustafa Kara’nın yönetmenliğinde uzun bir emek sonucunda çekilmiştir. Karadeniz’in sıradan insanının günlük yaşantısının ele alındığı film evrensel boyutlara ulaşmış, aldığı ödüllerle ve Türkiye adına 2016 Oscar ödülleri için yabancı dilde en iyi film dalında aday olmasıyla da epey ses getirmiştir. Karadeniz’in eşsiz doğasında geçen film, oyuncu kadrosuyla da dikkat çeker. Başrollerde ilkokul öğretmeni olan Haydar Şişman ile filmin geçtiği coğrafyada yani Trabzon’da hemşirelik yapan Nuray Yeşilaraz yer almaktadır.

Mehmet, karısı Hanife, annesi Nazife, oğulları İbrahim ve Mustafa ile Karadeniz’in yaylalarından birinde yaşamaktadır. İki katlı ahşap bir yayla evinin üst katında kendileri kalırken alt katta geçimlerini sağladıkları hayvanlar barınmaktadır. Ancak Mehmet’in bir hayali vardır: Maden bulmak… Karısı, annesi hatta akrabaları ve köylüler Mehmet’in maden ocağına girip düzenli bir işinin olmasını istedikçe Mehmet’in bu hayali bir tutkuya dönüşür. Ekonomik sıkıntılar içinde bulunsa da bu hayalinden kimse onu geri döndüremez. Karadeniz’in çetin coğrafi koşullarında maden aramaya devam eden Mehmet, filmin çoğu sahnesinde izleyicinin yüreğini ağzına getirir. Gerçek bir hayattan kesitler sunan film, eşsiz güzellikteki doğa harikasıyla yaşamın içine çeker bizi. Karadeniz’in büyülü manzarasıyla filmin büyüsü birbirini tamamlar.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde “kalandar”, eski bir geleneğe göre yeni yıl kutlamasıdır. Kalandar, Rumi takvimin ilk ayıdır. Ay takvimine göre kalandarın birinci günü, miladi takvime göre ocak ayının 14. günüdür. Özellikle Trabzon ve Gümüşhane’de kalandar kutlamaları yapılır. Çocuklar dışarı çıkar, ev ev dolaşır, maniler söyleyerek ellerindeki torbalara erzak toplarlar. İnsanlar tanınmayacak şekilde giyinir, ses çıkaran zil, çan gibi şeyler ellere alınır. İçlerinden biri yünden sakallar takarak dede olur ve bir evin önünde dede ortaya oturtulup mini bir tiyatro gösterisi sergilenir. Ardından torbalar açılır ve erzak toplanır. Kadim Anadolu geleneğinde birlik, beraberlik, paylaşma ve eğlenmenin türlü çeşidi vardır ve kalandar da onlardan biridir. Filmin adı bile bize sessizce filmle ilgili ipucu verir aslında.

Soğuk, yoksulluk, işsizlik, tüm bunların getirdiği yoksunluk duygusunun harmanlandığı filmde, bir ineğin doğum anı içimizi ısıtırken, salyangoz toplayan İbrahim’in heyecanı umuttur. O kadar hayatın içinden, o kadar bize dair ki Kalandar Soğuğu, doğal seslerle birlikte insana bir insan belgeseli anlatıyormuş izlenimi bırakır.

Mehmet bir gün boğa güreşlerine katılmaya karar verir. Boğası Poyraz’ı güreşlere hazırlar ve oğulları ile birlikte yola koyulur. Çocuklar belki de ilk kez çıkmıştır dağ başındaki baraka evlerinden. Ellerinde dondurma, ellerinde ekmek arası bir şeyler, boğa güreşlerini izlerler. Döndüklerinde ateşin başında haşlanmış patates yiyeceklerini bilseler de bir anlık mutluluktur koyulan ekmeğin arasına. Kaybeder yarışı Poyraz. Korkar diğer boğanın heybetinden ve güreşmez bile. Döndüklerinde kapının önünde sanki bir derdini anlatmak ister gibidir, kapıyı kapatırlar ve sabah olduğunda evin her tarafını salyangozların sardığını görürler. İbrahim’in salyangoz topladığı varil devrilmiştir ve boğa yerinde yoktur. Mehmet, Hanife ve İbrahim her yerde Poyraz’ı arar. Nene ve Mustafa evde kalır. Duramaz yaşlı kadın o da çıkar aramaya, Mustafa’yı sıkı sıkı tembihler. Çocuk bu durur mu, bir süre sonra Mustafa da düşer yola. Mehmet Poyraz’ı ararken bir kayada yarık görür, oğlu Mustafa kayanın tepesinden aşağıya bakmaktadır. Mehmet yaklaşınca kayalıkların arasındaki oyuğa Poyraz’ın düştüğünü ve çıkamadığını görür. Zor bela iner aşağı. Poyraz bağırmaktadır, yarası var mı diye vücudunu kontrol edince boğanın sırtında bir parlaklık görür. Sonra taşlara bakar ki madeni sonunda bulmuştur. Kafasını yukarıya kaldırır ve oğlu Mustafa ile göz göze gelirler. Boğa yani Poyraz, kayboluşuyla umudu buldurur Mehmet’e. Poyraz kaybolur, Mehmet hayaline kavuşur. Hayat da böyle değil midir, her kaybediş yeni elde edişleri içinde gizlemez mi? Kalandar Soğuğu, filmin sonunda ışığa dönen kameranın kadrajındaki Mustafa’nın utangaç tebessümüyle ısıtır tüm babaların içini. Peki hakikat hangi madende gizli?

Film Künyesi:

2015 / 2s 14dk / Aile, Dram

Yönetmen: Mustafa Kara

Senaryo: Mustafa Kara, Bilal Sert

Oyuncular: Mustafa Kara,

Tuncer Salman, Haydar Şişman

Ülke: Macaristan-Türkiye